DRAMAT WYSIEDLEŃ

TABLICA W MICHAŁÓWCE POŚWIĘCONA
„PAMIĘCI TRAGICZNYCH LOSÓW MIESZKAŃCÓW MICHAŁÓWKI W II WOJNIE ŚWIATOWEJ 1939-1945”

Michałówka to wieś położona na prawym brzegu rzeki San. Taka lokalizacja nie przyniosła szczęścia jej mieszkańcom w XX wieku. Podczas I Wojny Światowej, ze względu na bliskość Twierdzy Przemyśl walki w tej okolicy były szczególnie wyniszczające. Pozostałością po nich są m.in. cmentarze wojenne we wsi Piaski i Zaleska Wola. 

Cmentarz wojenny w Zaleskiej Woli-wejście (fot. W.S)

Cmentarz wojenny w Zaleskiej Woli-tablica informacyjna (fot. W.S)

Cmentarz wojenny we wsi Piaski (fot,W.S)

W czasie II Wojny Światowej historia wyjątkowo okrutnie obeszła się z mieszkańcami Michałówki. Powodem tego było jej strategiczne położenie wzdłuż Sanu.
Po napaści Niemiec Hitlerowskich (1 IX 1939 r.) i Rosji Sowieckiej (17 IX 1939 r.) na Polskę, Hitler i Stalin podzielili się polską, zawierając w Moskwie 28 IX 1939 roku „Układ o granicy i przyjaźni” (Aneks. p.3), na mocy którego, granica pomiędzy dwoma agresorami biegła wzdłuż Sanu, Bugu i Pisy.  Michałówka więc znalazła się pod okupacją sowiecką.

1 listopada 1939 roku Rada `Najwyższa Związku Socjalistycznej Republiki Radzieckiej włączyła okupowane ziemie polskie zajęte przez Armię Czerwoną po 17 września 1939 roku do Ukraińskiej i Białoruskiej SRR. W konsekwencji tych posunięć 29 IX 1939 roku wszyscy mieszkańcy przyłączonych terenów otrzymali obywatelstwo sowieckie. Wynikał stąd obowiązek służby wojskowej w Armii Czerwonej-armii okupanta.

8 X 1939 roku dozorowanie granicy powierzono oddziałom wojsk pogranicznych NKWD. Nielegalne przekraczanie granicy kończyło się śmiercią lub aresztowaniem. Osoby ujęte przy próbie przekroczenia granicy były osadzane w więzieniach pod zarzutem szpiegostwa. Po osadzeniu i skazaniu były wywożone do łagrów, w głąb Rosji Sowieckiej.

29 I 1940 roku Komitet Centralny WKP(b) zatwierdził wprowadzenie trzech stref wzdłuż granicy państwowej: 7,5 kilometrowej, 800 metrowej i 4 metrowej.. Następstwem tej decyzji była uchwała Rady Komisarzy Ludowych nr 289-127 „O ochronie granicy państwowej w zachodnich obszarach Ukraińskiej i Białoruskiej SRR .oraz „O wysiedleniu i przesiedleniu ludności z 800 metrowego pasa granicznego i oczyszczeniu całego terenu od budynków”. Ustalono że oczyszczenie terenu strefy granicznej USRR obejmie 229 wsi i miejscowości z 102 800 mieszkańcami. W obwodzie Lwowskim trzeba było wysiedlić poza strefę graniczną 950 gospodarstw z 16 miejscowości (4892 mieszkańców), a w z 40 miejscowości 2437 gospodarstw (11 922 mieszkańców).

Przesiedlenia powodowały ogromne straty materialne, społeczne, kulturowe i inne. Odłogiem pozostawała duża powierzchnia ziemi uprawnej. Rozebrano tysiące budynków mieszkalnych, gospodarczych i użyteczności publicznej. Świadomie doprowadzono do trwałego rozbicia wspólnot wiejskich i sąsiedzkich, powodując nagłe zerwanie więzi społecznych.

Mieszkańcy Michałówki zostali przesiedleni do pobliskich Duńkowic, oraz do miejscowości Ożomka Mała, powiat Jaworów, Żółkiew, Mużyłowice k/Jaworowa i do wsi Polikrowy k/Podkamienia w powiecie Brody. Tutaj 12 III 1944 roku wielu z nich zostało zamordowanych przez UPA i żołnierzy ukraińskich z 14 Dywizji Waffen SS „Galizien”.

Wszystkie budynki rozebrano. Kościół zamieniono w stajnię. Na plebani umieszczono posterunek straży granicznej NKWD oddziału pogranicznego (Strażnica nr 92).



Linia Mołotowa-bunkier wzdłuż drogi do Charytan (fot. W.S)

Mimo istnienia w tym czasie wielkiej przyjaźni sowiecko – niemieckiej obydwie strony umacniały swoje granice. Niemcy przystąpili do budowy ziemnych wałów przeciwczołgowych. Sowieci rozpoczęli budowę bunkrów na tzw. „Linii Mołotowa” długości 1300 km, od Leska w Bieszczadach do Pałagi na Litwie. Przy budowie zatrudnionych było 160 tyś. żołnierzy, cywilów i specjalistów od umocnień. Wiele z tych obronnych budowli przetrwało do dzisiaj. Dwa bunkry m.in. można do dzisiaj podziwiać pomiędzy wsią Duńkowice i Piaski.

Linia Mołotowa-bunkier we wsi Piaski (fot. W.S)

Tragiczne losy mieszkańców Michałówki w II Wojnie Światowej 1939-1945 zostały umieszczone zapisem na tablicy pamięci na placu kościelnym. Treść tablicy zredagowała Pani prof. Janina Marciak-Kozłowska przy współpracy mieszkańców Duńkowic i Michałówki.



Tablica "PAMIĘCI TRAGICZNYCH LOSÓW MIESZKAŃCÓW MICHAŁÓWKI W II WOJNIE ŚWIATOWEJ 1939-1945"

Głównym pomysłodawcą i wykonawcą całego przedsięwzięcia był proboszcza parafii w Michałówce ksiądz Krzysztof SZCZYGIELSKI, członek Rady Sołeckiej wsi Michałówka  Wojciech WRÓBEL i inni mieszkańcy, którzy tutaj nie są wymienieni. Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy miała miejsce 29 września 2009 roku w dniu  tradycyjnego odpustu parafialnego, w uroczystość Świętego Michała Archanioła.

            Tekst pochodzi z książki pt. „W hołdzie bohaterom pomięci potomnym. Losy Narodu Polskiego w czasie II wojny swiatowej pod okupacja sowiecką i niemiecką we wspomnieniach, pamiętnikach i tablicach pamięci”.
Opracowanie: Janina Marciak –Kozłowska, wyd. „BUK”, Białystok 2012roku.

PS. Dziękuję Kazimierzowi Marciakowi, emerytowanemu nauczycielowi języka polskiego za pomoc w opracowaniu tego materiału.

Wiesław S.